Gelir Vergisi Kanunu’nun 65. maddesine göre, Serbest Meslek Faaliyeti “ticari mahiyette olmayan, sermayeden ziyade kişisel çaba, bilgi veya uzmanlıkla ilişkili ve işverene bağlı olmadan kişisel sorumluluk altında kendi adına ve hesabına yapılan faaliyetler” olarak tanımlanır. Aynı maddeye göre, her türlü serbest meslek faaliyetinden elde edilen kazançlar serbest meslek kazancı olarak kabul edilir.
Serbest Meslek Kazancında Ne Zaman Makbuz Düzenlenir?
Gelir Vergisi Kanunu, serbest meslek kazancının tahsil edilmesini temel alır. Bu nedenle serbest meslek makbuzu, hizmet bedeli tahsil edildikten sonra düzenlenmelidir. Düzenlenen serbest meslek makbuzuyla elde edilen gelir, serbest meslek kazanç defterine kaydedilmelidir.
Diğer yandan, Katma Değer Vergisi Kanunu, verginin malın teslimi veya hizmetin yerine getirilmesiyle doğduğunu belirtir. Dolayısıyla serbest meslek sahibi hizmetini sunduktan sonra bedelini tahsil etmese bile KDV doğar. Bu durumda, serbest meslek makbuzunda KDV tutarına da yer vermek gerekir. Makbuzda “X TL tutarında hizmet yapılmış olup bedeli tahsil edilmemiştir.” gibi bir not eklemek uygundur.
Eğer KDV tutarı için önceden makbuz düzenlenmiş ancak hizmet bedeli sonradan alınmışsa tahsilat sırasında, serbest meslek makbuzunun tahsil edilen tutar kadar tekrar düzenlenmesi gerekmektedir. Bu durumda ise makbuzda “KDV için X gün ve Y sayılı serbest meslek makbuzu düzenlenmiştir.” ifadesine yer vermek uygun olacaktır.
Serbest Meslek Kazancı Nasıl Tespit Edilir?
Gelir Vergisi Kanunu’nun 67. maddesi uyarınca, serbest meslek kazancı, bir hesap dönemi içinde serbest meslek faaliyeti karşılığında tahsil edilen ve para ile temsil edilebilen menfaatler ile yapılan giderler arasındaki fark olarak tanımlanmaktadır.
Serbest meslek kazancı, temelde serbest meslek erbabının elde ettiği gelir ile bu faaliyeti gerçekleştirirken yaptığı giderler arasındaki olumlu farktır. Serbest meslek kazancında gelir ve gider kavramları aşağıdaki bölümlerde detaylı olarak incelenmiştir.
Serbest Meslek Kazancında Gelirler
Serbest meslek erbabı, mesleki kazancını Serbest Meslek Kazanç Defteri üzerinden tespit eder. Serbest Meslek Defteri, 01/01/2018 tarihinden itibaren Defter Beyan Sistemi üzerinden elektronik olarak tutulmaya başlanmıştır. Elektronik serbest meslek defterinde gelirler ve giderler ayrı ayrı bölümlere kaydedilmektedir.
Serbest meslek faaliyetinde gelir tahsil esasına göre tespit edilir. Ancak serbest meslek erbabı için, nakden tahsil edilmemiş olmasına rağmen, aşağıda belirtilen bazı hallerde tahsil olarak kabul edilmektedir. Bu gibi durumlarda makbuz düzenlenmesinin zorunlu olduğu görüşü hakimdir.
- Ittıla hasıl etmeleri kaydıyla (bilgi edinmeleri haliyle), namlarına kamu müessesesine, icra dairesine, bankaya, notere veya postaya para yatırılması;
- Serbest meslek kazancı olarak doğan alacağın başka bir şahsa temliki (Temlikin ivazlı olup olmadığına bakılmaz. İvazlı temliklerde ivazın tahsil şartı aranmaz.) veya müşterisine olan borcu ile takası.
Serbest meslek kazancının tespitinde aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi gerekir:
- Müşteri veya müvekkilden, serbest meslek faaliyeti ile ilgili olmak üzere para ve ayın şeklinde alınan gider karşılıklarının kazanca ilave edilir.
- Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin elden çıkarılması halinde Vergi Usul Kanunu’nun 328’inci maddesine göre hesaplanan müspet fark kazanca eklenir.
- Vergi, resim, harç, keşif, şahitlik, bilirkişilik ve ekspertiz gibi hususlara harcanmak üzere müşteri veya müvekkilden alınan ve tamamen bu hususlara sarf edilen para ve ayınlar kazanç sayılmaz.
Serbest meslek erbabı mesleki faaliyetlerine ilişkin gelirleri için iki nüsha Serbest Meslek Makbuzu düzenlemek zorundadır. İki nüsha düzenlenen makbuzun bir nüshası müşteriye verilir. Bu durumun istisnası serbest meslek faaliyetini icra eden hekimler için geçerlidir. Diş hekimleri ve veteriner hekimler dahil işyerlerinde kredi kartı ile yapılan ödemeler için POS cihazı tarafından düzenlenen fişler Vergi Usul Kanuna göre düzenlenmiş “Serbest Meslek Makbuzu” olarak kabul edilmektedir. Bu gibi durumlarda makbuz düzenlenmesinin zorunluğu olduğu görüşündeyiz.
Serbest Meslek Kazancında Giderler
Gelir Vergisi Kanunu’nun 68. maddesi, serbest meslek kazancının tespiti sırasında aşağıdaki giderlerin hasılattan indirilmesini söyler:
- Mesleki kazancın elde edilip sürdürülmesi için ödenen genel giderler (Serbest meslek sahipleri, ikametgâhını kısmen ofis olarak kullanıyorsa burası için ödediği kiranın tamamı ile ısıtma ve aydınlatma giderlerinin yarısını indirebilir. Eğer mülk kendisine aitse amortismanın yarısını da indirebilir. İş yeri kendi mülkü olan serbest meslek sahipleri, kira yerine amortismanı gider olarak yazabilir.)
- Hizmetli ve işçilerin iş yerinde ya da iş yeri müştemilatındaki iaşe ve ibate giderleri, tedavi ve ilaç giderleri, sigorta primleri ve emekli aidatı (bu primlerin ve aidatın geri alınmamak üzere Türkiye’de bulunan sigorta şirketlerine veya emekli ve yardım sandıklarına ödenmiş olması ve emekli ve yardım sandıklarının tüzel kişiliği haiz bulunmaları kaydıyla) ile 27. maddede yazılı giyim giderleri
- Mesleki çalışmayı ilgilendiren seyahat ve ikamet giderleri (seyahat amacının gerektirdiği süre ile sınırlı olması şartıyla)
- Mesleki çalışmada kullanılan tesisat, demirbaş eşya ve envantere dahil taşıtlar için Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ayrılan amortismanlar (amortismana tabi iktisadi kıymetler elden çıkarılırsa Vergi Usul Kanunu’nun 328. maddesine göre hesaplanacak zararlar dahil)
- Kiralanan veya envantere dahil olan ve işte kullanılan taşıtların giderleri
- Alınan mesleki yayınlar için ödenen bedeller
- Mesleki faaliyetin ifası için ödenen mal ve hizmet alım bedelleri
- Serbest meslek çalışmaları nedeniyle emekli sandıklarına ödenen giriş ve emeklilik aidatları ile mesleki teşekküllere ödenen aidatlar
- Mesleki kazancın elde edilmesi ve sürmesi için ödenen meslek, ilan ve reklam vergileri ile iş yerleriyle ilgili ayni vergi, resim ve harçlar
- Mesleki çalışmayla ilgili olarak kanun, ilam ve mukavelenameye göre ödenen tazminatlar
Ancak para ve vergi cezaları ile serbest meslek sahiplerinin işlediği suçlardan doğan tazminatlar gider olarak indirilemez.
Matrah Üzerinden Yapılabilecek İndirimler
Serbest meslek kazancının tespitindeki giderlerle beyannamede yapılabilecek indirimler arasındaki farkı karıştırmamak önemlidir. Giderler yukarıda belirtildiği gibi önceden yapılan harcamaları ifade ederken, beyannamede indirim konusu yapılacak hususlar şunlardır:
- Şahıs Sigorta Primleri
- Eğitim ve Sağlık Harcamaları
- Engellilik İndirimi
- Bağış ve Yardımlar
- Sponsorluk Harcamaları
- Araştırma ve Geliştirme Harcamaları
- Başbakanlıkça veya BKK’ca Başlatılan Yardım Kampanyalarına Yapılan Ayni ve Nakdi Bağışlar
- Türkiye Kızılay Derneği ve Türkiye Yeşilay Cemiyetine Makbuz Karşılığı Yapılan Nakdi Bağış ve Yardımlar
- Türkiye’den Yurtdışı Mukimi Kişi ve Kurumlara Verilen Hizmetler EXPO 2016 Antalya Ajansına Yapılan Her Türlü Nakdi ve Ayni Bağış ve Yardımlar ile Sponsorluk Harcamaları
- Diğer Kanunlara Göre Tamamı İndirilecek Bağış ve Yardımlar
Bu indirimlerin beyanname üzerinde yapılabilmesi için, yıllık beyannamede bildirilen bir gelirin olması gerekmektedir. Serbest meslek faaliyeti zararla sonuçlanmışsa bu indirimler yapılamaz ve indirimlerin ilgili mevzuatta belirtilen şartları taşıması gerekmektedir. (Şartlar için GVK madde 89’u inceleyebilirsiniz.)
Sizler de tüm bu süreçler hakkında profesyonel, mali ve hukuki destek almak isterseniz bize ulaşabilirsiniz.
Share on
next post
2023 Yılında Sermayesiz Yapılabilecek İşler
previous post