Miras hukukuna özgü bir dava türüdür. Bu dava saklı paylı mirasçıların, istisnaen de saklı paylı mirasçıların alacaklılarının, miras bırakanın tasarruflarını aşan kazandırmalarının aştığı oranda etkisizleştirilmesini mahkemeden talep ettikleri davadır. Miras bırakanın yaptığı işlemler mahkemenin kararı ile birlikte miras bırakanın öldüğü tarih itibariyle kısmen veya tamamen geçersiz olabilecektir. Bu haliyle bu dava yenilik doğuran bir dava türüdür. Bu dava ancak ve ancak miras bırakanın ölümü halinde ileri sürülebilir ve mahkemece tenkis kararı verilinceye kadar tenkise tabi işlemler için her iki taraf için de hiçbir sakatlık söz konusu olmayacaktır. Herhangi bir gerekçe ile dahi ihtiyati tedbir talebinde bulunulması mümkün olmayacaktır.
SAKLI PAYLI MİRASÇILAR KİMLERDİR?
Saklı paylı mirasçılar TMK md 505’de açık bir şekilde sıralanmıştır. Bu maddeye göre saklı paylı mirasçılar şu kişilerdir;
Miras bırakanın alt soyu(füruu)
Miras bırakanın ana ve babası
Miras bırakanın eşi
Medeni kanunumuz bu kişileri saklı paylı mirasçı olarak kabul etmiştir ve saklı pay oranlarını da yine TMK md 506’da düzenlemiştir. Bu maddeye göre saklı pay oranları da şu şekildedir;
Altsoy için yasal miras payının yarısı (½ ’si)
Ana ve babanın her biri için yasal miras payının dörtte biri (¼’ü)
Sağ kalan eş için, altsoy veya ana ve baba zümresiyle birlikte mirasçı olması hâlinde yasal miras payının tamamı, diğer hâllerde yasal miras payının dörtte üçü (¾ ‘ü).
Belirtmek gerekir ki, Yeni Medeni Kanunun yürürlüğe girdiği 01/01/2002 tarihinden önce gerçekleşen ölümlerden dolayı miras paylarının ve saklı payların belirlenmesi için bu hükümler değil eski sisteme göre belirleme ve paylaştırma yapılacaktır. Bu tarih sonrası ölümlerde yeni hükümler uygulama alanı bulacaktır.
TENKİS DAVASININ TARAFLARI
DAVACILAR
Davacılar
Saklı Paylı Mirasçılar
Kural olarak tenkis davasını açabilecek olanlar TMK md 560/1 uyarınca sadece saklı paylı mirasçılardır. Davayı her bir saklı paylı mirasçı bir diğerinden bağımsız olarak açabilir. Ancak bu durumda sadece davayı açan tarafın payını karşılayacak miktarı tenkis edilecektir. Davayı açmayan saklı paylı mirasçılar bu tenkis kararından faydalanamazlar. Gerek miras şirketine tayin edilen temsilci gerekse vasiyeti yerine getirme görevlisi bu davayı açma yetkisine sahip değildir. Eğer saklı paylı mirasçının fiil ehliyeti yoksa, tenkis davasını kanuni temsilcisi onun adına açacak, bunu ihmal ederse veli ya da vasinin sorumluluğuna dair hükümler çerçevesinde sorumlu olacaktır. Eğer miras bırakan saklı paylı mirasçısına bir kazandırmada bulunmuşsa, onun saklı payına tecavüz edilip edilmediği hesaplanırken bu göz önünde bulundurulmalıdır. Eğer mirasbırakan vasiyetnamesinde mirası paylaştırma kuralına göre hangi mirasçıya ne bırakacağını belirtmişse burada tenkisten söz edilemeyecektir.
Saklı Paylı Mirasçıların Alacaklıları Ve İflas Masası
Kural; tenkis davasını açabilecek taraf saklı paylı mirasçılar olsa da kanun buna bir istisna getirmiş ve saklı paylı mirasçılar dışında tenkis davası açabilecek bir taraf olarak saklı paylı mirasçılar dışındaki tek kategoriye alacaklıları dahil etmiştir. Saklı paylı mirasçının iflas etmesi halinde sadece iflas masası tenkis davası açmaya yetkilidir.
Kanun saklı paylı mirasçının tenkis davası açarak kazandırmayı istemeyip alacaklılarından mal kaçırmasının önüne geçmeyi amaçlamıştır. Alacaklılar ancak kendi tahsil edilmemiş alacakları oranında tenkis isteme hakkına sahiptirler. Ancak alacaklıların dava açma hakkı saklı paylı mirasçılara göre şu bakımlardan sınırlıdır;
Alacaklılar ancak saklı paylı mirasçı hakkında ellerinde aciz vesikası varsa dava açabileceklerdir. Aciz vesikası mirasın açıldığı anda elde bulunmalıdır.
Alacaklılar ve iflas masası, saklı paylı mirasçıya bir süre vermiş ve ancak bu süre içinde saklı paylı mirasçı tenkis davası açmamışsa bu davayı açmaya hak kazanırlar.
Alacaklılar açacakları tenkis davasında sadece kendi tahsil edilmemiş alacakları ile sınırlı olarak tenkis talebinde bulunabilirler. Aynı sınır iflas masası için de geçerlidir. Aranan şartlar gerçekleştiğinde alacaklıların dava hakkı alacağın esasen rehin kefalet gibi yeterli teminata bağlandığı gerekçesiyle engellenemez. Alacaklıların ve iflas masasının dava açmak için saklı paylı mirasçılar ile aynı sürelere tabidirler.
Davalılar
Burada davalı olan taraf(lar), mirasbırakanın tenkise tabi kazandırmayı yaptığı kişilerdir. Bunlar üçüncü kişiler olabileceği gibi diğer mirasçılar da olabilirler. İstisnai durumlarda Yargıtay, tenkise tabi kazandırmanın üçüncü bir kişiye devredilmesi halinde, bu üçüncü kişiye karşı da tenkis davası açılabileceğini kabul etmiştir. Bunun için şu iki şartın varlığı aranır ;
Tenkis yükümlüsünün bu malı tenkisten kaçırmak için üçüncü kişiye devretmesi,
Üçüncü kişinin bu maksadı bilerek devralması gerekir.
TENKİS DEFİ
TMK md 571’e göre “Tenkis iddiası her zaman defi yoluyla ileri sürülebilir.” Bu hüküm uyarınca tenkis davasının sürelerini kaçırması sebebiyle dava açamayacak olan saklı paylı mirasçıya, tenkisi, mirasbırakan tarafından tasarrufun aşılması ile kazandırma yapılan kişi veya kişilerce kendisine yönelen taleplere karşı defi yolu ile ileri sürme hakkı tanınmıştır. Tenkis def’i saklı paylı mirasçıya tenkise konu kazandırmanın lehdarı tarafından yöneltilecek her talepte ileri sürülemez. Kazandırma lehdarının doğrudan bu kazandırmaya dayanarak kazandırma konusu malın veya paranın kendisine verilmesine yönelik taleplerine karşı ileri sürülebilir. Saklı paya tecavüz mirasçı atanması yoluyla gerçekleşmişse, saklı paylı mirasçı tenkis def’ini atanan mirasçı tarafından açılan miras sebebiyle istihkak davası veya mirasın paylaşılması davasında da ileri sürebilecektir. Ancak tenkis davası açma süresini kaçıran bir mirasçı, kazandırma ifa edildikten sora, kazandırma lehdarı tarafından başka bir sebeple kendisine yönelttiği taleplere karşı tenkis def’i ileri süremez.
Tenkis def’i de hakim tarafından kendiliğinden göz önüne alınmayacak olup, açılan davada mirasçı tarafından açıkça öne sürülmesi gerekmektedir. Tenkis def’inin öne sürülmesi herhangi bir süreye bağlı değildir. Mirasçı eğer def’i öne sürmüşse sadece onun saklı payı kadar ve onun lehine etkili olacaktır.
TENKİS DAVASINDA SÜRE VE GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME
Tenkis davası açma süresi, mirasçılar saklı paylarına tecavüz edildiğini öğrendikleri tarihten itibaren 1 yıldır. Vasiyetnameler hakkında açıldıkları tarihten diğer tasarruflar hakkında mirasın açılmasından itibaren 10 yıl geçmekle düşer.(TMK 571) Bu süreler zamanaşımı süreleri değil hak düşürücü sürerlerdir.
Tenkis davalarında yetkili mahkeme ise Asliye Hukuk Mahkemeleridir.
Share on
